Chuyến đi “lợi bất cập hại”
Trần Kinh Nghị
Duyệt đội danh dự tại Bắc Kinh
Chuyến thăm của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng sang Trung Quốc đã
bước sang ngày cuối cùng, tuy chưa hoàn toàn kết thúc nhưng phần nội dung đã được
truyền thông của cả hai nước loan báo đủ để những ai quan tâm cũng có thể bình
luận mà không lo bị cho là “thiếu thông tin”.
Theo sự mô tả của truyền thông
chính thống của cả hai nước, thì chuyến thăm có vẻ như là thành công lớn nhất
kể từ khi Trung Quốc công khai tiến hành các hoạt động bành trướng trên toàn bộ
Biển Đông kể cả đối với hai quần đảo Hoàng Sa, Trường Sa cũng như dọc bờ biển
của Việt Nam.
Thậm chí có người tin rằng sau chuyến thăm tình hình sẽ tốt đẹp
hơn như thể “hết mưa trời lại nắng” vậy! Đối với người Việt Nam vốn hay lạc
quan, thì cảm giác này cũng là dễ hiểu, vì nếu không, làm sao họ có thể
tồn tại dưới cái bóng của gã khổng lồ trong hàng ngàn năm qua (!?)
Thôi thì,
nếu khi nào còn có thể, hãy sống bằng hy vọng. Nhưng cũng đừng quên những phen
vỡ mộng lặp đi lặp lại chỉ trong vòng 1/2 thế kỷ qua. Và cũng đừng quên bờ cõi
giang sơn Việt Nam dù phải dịch chuyển về phía Nam vẫn chưa thể tránh
khỏi nguy cơ bị thôn tính.
Dưới đây xin đưa ra một cách nhìn khách quan bằng cách xem xét vấn đề từ những góc nhìn cụ thể của chuyến thăm lần thứ hai của người đứng đầu Đảng và Nhà nước Việt Nam sang Trung Quốc.
Trong quan hệ quốc tế, việc các nhà lãnh đạo cấp cao các quốc gia thăm
viếng lẫn nhau bao giờ cũng nhằm mục đích chính trị, trong đó thời điểm thăm là
một chỉ dấu. Đang yên đang lành thì không ai vội gì, nhưng lúc cần thì bên chủ
nhà sẽ ra sức mời chào, thậm chí chèo kéo sao cho khách vào nhà mình; ngược
lại, phía khách có thể kiếm cớ để xộc vào nhà người ta như kiểu “khách không
mời mà đến”. Có những chuyến thăm được chuẩn bị trước một cách kỹ lưỡng, nhưng
có chuyến thăm rất vội vã, bất thường. Vậy chuyến thăm của nhà lãnh đạo Việt
Nam đến Trung Quốc lần này nên được hiểu như thế nào?
Xét về bối cảnh tình hình ta thấy so với chuyến thăm TQ của Tổng
Bí thư Nguyễn Phú Trọng hồi tháng 10/ 2011 thì tình hình quan hệ Trung-Việt không
những không được cải thiện mà còn xấu hơn. Sau khi Bắc Kinh thành lập cái gọi
là “Thành phố Tam Sa”, tiếp đến đưa Giàn khoan 981 vào vùng đặc quyền kinh tế
của VN, rồi ráo riết xúc tiến công việc bồi đắp mở rộng diện tích để xây dựng
căn cứ hậu cần quân sự tại tất cả các vị trí mà quân TQ vừa chiếm được tại
Trường Sa.
Trên thực tế đã hình thành thế kiểm soát của TQ suốt từ Bắc xuống
Nam Biển Đông. Trong quan hệ song phương Trung-Việt, còn nhớ trong suốt
quá trình vụ Giàn khoan 981, bất chấp hàng chục lần đề nghị từ phía Hà Nội,
Bắc Kinh đều không đáp ứng (trừ chuyến đi của Dương Khiết Trì sang Hà Nội
dự Ủy ban hỗn hợp nhưng với giọng lưỡi rất trịch trịch thượng). Vậy tại
sao giờ Bắc Kinh lại chủ động mời Tổng Bí thư VN sang thăm và đón tiếp trọng
thị khác thường như vậy, nếu không phải vì mục tiêu thâm hiểm nào đó mà người
Trung Quốc luôn có thừa?
Về phần mình, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng, mặc dù đang bận chuẩn
bị cho chuyến thăm Mỹ đã dự định trong tháng 5, vẫn nhận lời thăm TQ? Không khó
để nhận biết, giới lãnh đạo Hà Nội dù bị sức ép của tình cảm chống Trung Quốc
xâm lược từ công chúng đồng thời cũng nhận thấy sự cấp bách trong việc tranh
thủ Mỹ và quốc tế để phòng ngừa một cuộc đối đầu không cân sức mà sớm muộn cũng
sẽ xảy ra với Trung Quốc nhưng vẫn lo ngại không muốn làm phật ý ông bạn láng
giềng cùng “ý thức hệ”. Đó là tâm thế tiến thoái lưỡng nan luôn tồn tại trong
giới lãnh đạo Việt Nam, và sự tiến thoái này một lần nữa bị đem ra thử thách.
Và xem ra một lần nữa Bắc Kinh lại thắng thế.
Quyết định của giới lãnh đạo Hà Nội có thể được hiểu trên cơ sở
những lý do có tính truyền thống lịch sử và ngày nay có thêm nhân tố “lợi ích nhóm”,
trong đó đáng nói là quan niệm luôn được đề cao ở Việt Nam: “Cần ‘khôn khéo mềm
dẻo” trong quan hệ với Trung Quốc.
Theo đó, chuyến thăm Bắc Kinh của ông Trọng
được hiểu là chiến thuật hơn là thực chất, tức là bề ngoài thì làm thế, nhưng
ta vẫn sẽ tiếp tục cải thiện quan hệ với Mỹ và các nước khác để đối trọng với
TQ xâm lược bành trướng! Điều này được thể hiện trong cái cách mà Hà Nội
đang khéo léo thiết kế bối cảnh tình hình gần đây bằng các hoạt động đối ngoại
đan xen đa dạng, đa chiều.
Đó là chuyến thăm của Thủ tướng Nga đến VN diễn ra
trong khi tàu chiến Mỹ cập cảng Đà Nẵng, và trước đó có chuyến thăm Mỹ
của Bộ trưởng Công an Trần Đại Quang, hiện tại Phó Chủ tịch Quốc Hội Nguyễn Thị
Kim Ngân đang thăm Mỹ, v.v… Những bài bản này đã được Việt Nam vận dụng nhiều
lần trong quá trình “vừa đánh vừa đàm” của các cuộc chiến chống ngoại xâm
gần đây.
Chủ thuyết mềm dẻo khôn khéo không phải là không có lý, bởi vì xét
về lịch sử người Việt Nam vẫn tin rằng nhờ sự khôn khéo mềm dẻo đã đánh bại
nhiều cuộc xâm lược từ phương Bắc, sau này đánh bại các “đế quốc to” như Pháp,
Mỹ, Nhật và chắc chắn sẽ đánh bại quân xâm lược bành trướng nếu chúng lại liều
lĩnh… Nhưng có lẽ do quá tự hào, người Việt có xu hướng không thừa nhận những
thất bại dù đã rất khôn khéo mềm dẻo, và khôn khéo mềm dẻo thường chỉ có tác
dụng kéo dài thời khắc nổ ra chiến tranh chứ mấy khi ngăn chặn được chiến tranh
đâu. Cái gì cũng có hai mặt của nó như loài người đúc kết “Vỏ quýt dày có
móng tay nhọn”; về mặt nào đó, người TQ là “bậc thầy” về thủ đoạn xảo quyệt so
với người Việt. Đó là chưa kể sự thay đổi căn bản của tình hình thế giới trong
thời đại toàn cầu hóa khiến cho những thủ đoạn khôn khéo tiểu xảo không còn mấy
tác dụng.
Có thể thấy rõ sự thay đổi thái độ đột ngột từ phía Bắc Kinh chỉ
là nhằm mục đích kịp thời răn đe ngăn chặn không cho Việt Nam nghiêng về phía
Mỹ. Sự thay đổỉ thái độ của Bắc Kinh chỉ xảy ra khi họ nhận thấy Việt Nam có
thể nghiêng sang phía Mỹ. Ai cũng biết chiến thuật xuyên suốt của Bắc Kinh là
không quốc tế hóa và chỉ giải quyết song phương vấn đề Biển Đông, bởi vì họ tin
vào sức mạnh áp đảo của họ đối với bất cứ nước nào hoặc với cả khối ASEAN
nếu không có sự can thiệp của Mỹ.
Bắc Kinh cũng biết rằng VN là trở lực lớn nhất
đối với âm mưu độc chiếm Biển Đông của TQ, và nếu bị o ép quá mức Việt Nam rất
có thể bắt buộc phải chọn cách ít xấu hơn là dựa vào các thế lực bên ngoài như
Mỹ, Nhật Bản …, điều mà Bắc Kinh thật sự lo ngại nhất. Ở đây thiết nghĩ cần
nhắc lại một luận điểm mà loài người cũng đã đúc kết từ lâu, đó là cái gì
kẻ thù của ta lo sợ chính là thế mạnh của ta. Và có lẽ Việt Nam chưa chú trọng đúng
mức luận điểm này nên đã bỏ lỡ một số cơ hội trong việc tập hợp lực lượng một
cách có hiệu quả nhất trong cuộc đấu tranh bảo vệ toàn vẹn chủ quyền biển đảo
hiện nay. Đây là câu chuyện dài không tiện nói hết trong bài viết ngắn này. Nhưng
riêng về chuyến thăm của ông Trọng lần này, Việt Nam cần cân nhắc xem nếu
ông Trọng đi thăm Mỹ trước thăm TQ sau hoặc đơn giản là không thăm TQ vào lúc
này thì điều gì sẽ xảy ra(?).
Nếu không hoặc chưa đi TQ, chắc chắn hình ảnh của
ông Trọng tốt hơn nhiều không chỉ đối với người dân Việt Nam mà cả đối với
người Mỹ và thế giới. Ngược lại, đối với Bắc Kinh, đó là cử chỉ cho thấy sự
trưởng thành của Việt Nam sau hàng loạt vụ việc Trung Quốc vi phạm trắng trợn mọi
thỏa thuận giữa hai Đảng và Nhà nước. Đó có lẽ là cách khôn khéo của VN mà Bắc
Kinh không thể chê trách cũng không thể trả đũa bằng những hành động
khiêu khích quân sự, nhất là trong bối cảnh dư luận quốc tế đang chĩa vào hành
động quá khích của Bắc kinh tại Biển Đông.
Tuy nhiên, tiếc thay Việt Nam đã chọn cách ngược lại bằng việc
chấp nhận lời mời thăm TQ. Trước mắt ông Trọng được đón tiếp vô cùng trọng thị
và, nhân dân, đặc biệt giới trẻ hai nước, lại được nghe những bài ca của thời
Việt Nam Trung Hoa núi liền núi sông liền sông và Bác Mao, Bác Hồ …. Nhiều
người có thể lại quên đi nỗi bức xúc sau vụ Giàn khoan 981 để lại hy vọng
TQ thay đổi, mà không thấy rằng đó chỉ là khúc dạo đầu ngắn ngủi mà thôi.
Cái
mất lớn hơn đối với Việt Nam sau chuyến thăm này là mất lòng tin từ phía nhân
dân Mỹ và thế giới, và theo đó khả năng thu được trong chuyến thăm Mỹ sắp tới
của ông Trọng chắc chắn cũng bị thu hẹp. VN cũng có thể rơi vào tình trạng “xôi
hỏng bỏng không” sau khi ông Trọng kết thúc chuyến thăm Mỹ trở về. Lúc đó TQ sẽ
hiện nguyên hình như họ vốn dĩ với mục tiêu “lợi ích cốt lõi” bất di bất dịch
của họ là độc chiếm Biển Đông mà trong đó phần cốt lõi nhất chính là hai
quần đảo Hoàng Sa, Trường Sa cùng với vùng biển ngoài khơi của VN như được vẽ trong
đường 9 đoạn.
Người viết bài này có
cảm nhận khá rõ rằng Bắc Kinh còn có thâm ý thông qua sự kiện gặp gỡ cấp cao
Trung -Việt lần thứ hai này để đánh dấu một thời kỳ mới trong quan hệ hai nước
– đó là buộc Việt Nam chấp nhận “sự đã rồi” với thế đứng chân đầy đủ của TQ
trên toàn bộ Biển Đông. Ý này được thể hiện không chỉ qua thời điểm chuyến thăm
mà qua cả một số nội dung văn kiện.
Tóm lại, xét trong bối cảnh Bắc Kinh đang ráo riết xúc tiến các
biện pháp lấn chiếm Biển Đông và nỗi bức xúc của nhân dân Việt Nam và dư luận
quốc tế, chuyến thăm Trung Quốc của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng là không đúng
lúc và một lần nữa phát ra những thông điệp lẫn lộn đáng lo ngại. Đó là một
chuyến thăm “lợi bất cập hại”.
T.K.N.
Nguồn:
__._,_.___
No comments:
Post a Comment